عرضه ی خوب پیام بد

اطلاع رسانی و ارتباطات /حمیدرضا نجفی

از دغدغه های مسوولین ما در امور فرهنگی، گسترش و نفوذ باورهای برآمده از ضدارزش هایی است که از طریق کالاهای فرهنگی غرب وارد کشور می شوند. سوای همه‌ی نقدها و تحلیل‌های ارزشمندی که در این باره صورت گرفته، نباید از ویژگی «فرم یا روش انتقال پیام» چشم‌پوشی کرد و از بین این روش ها، «ارسال همزمان دو پیام متفاوت» شیوه ای در خور توجه است. در این مورد می‌توان از دو فیلم «پدرخوانده» و «دختر رفته» نام برد. 

دون کورلئونه در اول پدرخوانده با لطافت و مهربانی گربه‌ای را نوازش می‌کند (نشانه مهربانی) و فرامین شبکه ی جنایتکاران را صادر می‌کند (نشانه خشونت). و در اول این فیلم، مرد سر همسرش را با ظرافت نوازش می‌کند (نشانه محبت) و آرزوی شکافتن آن را دارد (نشانه قساوت). نوازش، موضوع اصلی نیست، شیوه یا تکنیک بیان موضوع است.

در هر دو فیلم قهرمان های داستان در دنیایی زشت و بی رحم باید بجنگند و حق خود را بگیرند و این جنگ چون برای حفظ بقاست، مقدس است. در هر دو فیلم، بستر، رفتارها، روابط، ادبیات و گفتار، زشت و ضد اخلاقی هستند؛ اما بکار گیری تکنیک هایی مثل «ارسال همزمان دو پیام متضاد»، باعث تقدیس این رفتارها می‌گردد. مثلاً قهرمان پدرخوانده به خاطر حفظ زندگی خود و فرزندانش (پیام خوب) باید آدم بکشد (پیام بد). یا قهرمان این فیلم به خاطر حفظ رابطه ی زناشویی اش (پیام خوب) به اجبار باید پدر مرد ذاتاً خودخواه را درآورد و او سر جای خودش بنشاند (پیام بد). نتیجه این که مخاطب (ناآگاه یا احساسی) به واسطه ی پیام خوب، یعنی وضعیتی که خودش در آن قرار دارد، شیفته ی پیام بد می‌شود. او با‌ قهرمان داستان احساس همذات پنداری می‌کند و حتی از الگوهای رفتاری و کدها و نمادهای تازه‌ای که از طریق او دریافت کرده تبعیت می کند. او یاد می‌گیرد نوازش کند، در حالی که متنفر است!

با به کار گیری این ترفندهاست که فیلم یا رمانی پر از زشتی، با زیبایی تمام به مخاطب عرضه می‌شود و او را محو و شیفته ی خود می‌سازد و این همان چیزی است که بخشی از دلواپسی های مسوولین ماست و آن را تهاجم فرهنگی می نامند، یعنی: تغییر دیدگاه ها، باورها و عادات مخاطب (خریدار) تحت تأثیر کالای فرهنگی فرستنده (فروشنده)، در نتیجه ی استفاده ی عالی از تکنیک های معناشناسی، نشانه شناسی و ارتباطات.

تجزیه و تحلیل این ترفندها و تکنیک ها، در حوزه تخصص کارشناسان علوم ارتباطات است.

غریقی بر قایق

اطلاع رسانی و ارتباطات /حمیدرضا نجفی

تصویری به یادماندنی از ساحل ردوندو در کالیفرنیا که چند روز در امریکا سوژه ی شبکه های اجتماعی بود: این مرد آنقدر مشغول تلفن همراه خود است و در دنیای مجازی غرق شده که نفهمیده یک نهنگ کوهان دار فقط در چند متری او از آب بیرون آمده. 

پیشرفت تکنولوژی های رسانه ای و تاثیر آن بر الگوهای ارتباطات میان فردی، تاثیر شگرفی بر سبک زندگی اشخاص گذاشته و حتی «فرهنگ تفریح و سرگرمی» را نیز تحت الشعاع قرار داده. دنیای مجازی روز به روز سهم بیشتری از زندگی اشخاص را به خود اختصاص می دهد و تلفن های همراه برخط (متصل به اینترنت) در این قضیه، نقشی غیرقابل انکار دارند. بزرگ ترین دلیل این اتفاق را شاید بتوان در ویژگی منحصر به فرد دنیای مجازی، یعنی «گستردگی زاویه ی دید کاربر اینترنتی» دانست، به این گونه که «خود» و بقیه ی عناصر (واقعی یا خیالی) را با هم، به صورت «سوم شخص، دانای کل و مسلط بر این مجموعه» می بیند، در حالی که او در دنیای واقعی، یک خودِ درگیر با دیگر عناصر و نادان به مجموعه ی عظیم واقعیات است . با این وجود، ارتباط از راه دور گاهی نقش پارازیت را در ارتباط شخص با عناصر و پدیده هایی که در نزدیکی او در جریانند، ایفا می کند و باعث می شود حتی از ابژه هایی که بی واسطه در نزدیکش قرار دارند، غافل شود. 

الکسا

اطلاع رسانی و ارتباطات /حمیدرضا نجفی

این روزها پژوهشگرانی که نیازمند آمار و اطلاعات درباره‌ی سوژه های پژوهشی خود هستند، از وب سایت های تخصصی زیادی بهره می گیرند. در حوزه ی ارتباطات نیز این گونه پایگاه های اطلاع رسانی متنوع و بسیارند. یکی از ‌ ‌آن‌ها وب سایت الکسا است که آمارهای مربوط به وب سایت های دیگر  را در اختیار ما می گذارد. این اطلاعات عبارتند از: 

۱- جایگاه (Ranking) ملی و بین‌المللی آن: تعداد بازدیدکننده ها در تعداد صفحات مشاهده شده

۲- درصد بازدیدکنندگان به تفکیک جنسیت، میزان سواد و شغل (اتصال از مدرسه، خانه یا محل کار)، کشور

۳- درصد جست‌و‌جو برای یافتن سایت

۴- کلمات کلیدی وارد شده برای جست‌و‌جوی سایت

۵- سایت‌ هایی که بلافاصله قبل از این سایت مشاهده شده‌اند

۶- سرعت بالا آمدن وب سایت

۷- وب سایت‌هایی که به این سایت مرتبط اند

و … موارد دیگر

به دست آورند، می‌توانند از وب سایت ALEXA کمک بگیرند، به این صورت که پس از مراجعه به آلکسا، آدرس وب سایت مورد نظر خود را با حذف http://www در کادر جست‌و‌جوی الکسا تایپ کنند. مثلا برای سایت ایسنا، باید نوشت: isna.ir

این کار را در مورد وبلاگ نیز می‌توان انجام داد، مشروط بر اینکه آدرس با حذف http:// درج شود.